STRADIVARI SA DRINE

Nikola Vasić iz Zvornika, bio je majstor svetskog glasa za izradu violina. Bio je sin zvorničkog terzije Riste. Rodio se u Zvorniku 1896. godine, a umro u Baltimoru (SAD) 1961. godine, navodi Mehmed Hudović[1].

Dejan Blagojević u svom članku o graditeljima violina navodi da je učio zat kod Adama Dencingera u Novom Sadu. Zapravo, svoj poziv odabrao j sasvim slučajno, ahvaljujući društvi „Privrednik“ iz Novog Sada, koje je pomagalo školovanje siromašne talentovane dece. Pretpostavlja se da e školu u Novom Sadu okončao 1908. godine, dok se u drugim izvorima navodi 1906. godine. Zatim je neko vreme radio kod Dragoslava Dimitrijevića u Beogradu, da bi posle završene Državne škole u Marknojkirhenu otišao u Prag i radio u radionici čuvenog Karla Dvoržaka.

U toku Prvog svetskog rata prebegao je i Rusiju i radio u Saratovu. Odatle odlazi u Mandžuriju, Kinu i Japan, da bi se 1922. godine nastanio u SAD, konkretno  u Baltimoru (mada Mehmed Hudović kao godinu stlno naseljavanja u Baltimoru navodi 1925). Ovde, u Baltimoru, stiče veliku reputaciju.

Nikola Vasić je po narudžbini sagradio violine za mnoge umetnike, među kojima su bili Elman, Hajfec i Krajsler.

Neverovatno je da je Vasić kao čovek potekao iz male, za svetske razmere nebitne zemlje, u SAD uspeo da napravi veliku slavu, a da naši ljudi ne znaju ništa o tome – smatra Vladimir Radosavljević, takođe graditelj violina[2].

Miša Elman da upoređuje sa Stradivarijem ( 1644 – 1737), najvećim i najpoznatijim graditeljem violina i drugih gudačkih instrumenata na kojima su svirali ili sviraju najveći umjetnici.

Miša Elman je čak smatrao da Vasić eva žica “G” ima bolje tonove od Stradivarijusove. Vasić je za čuveni Elmanov kvartet napravio dvije violine, violu i čelo.

Jednom prilikom napravio je violinu dužine sedam centimetara. O tome piše Z. Kuljić[3] navodeći istorčara Zorana Ivanovića. Ta violina bila je poklon za čuvenog violinistu tog doba, već pomenutog Mišu Elmana, koji je mislio da se radi o suveniru. Nikola mu je rekao da proba nešto da odsvira na njoj, što je Elman sa nevericom i učinio, a kada se začuo poznati zvuk, to je naišlo na veliko oduševljenje svih prisutnih u dvorani.

Vasićeve violine koristio je i Jaša Hajfec (Jascha Heifetz), također poznati umjetnik tog vremena.

O Vasiću kao umetniku, graditelju violina, između dva svetska rata pisali su američki listovi Herald-Tribune, Seal tle post-Inteligencer i još neki, a beogradski „Ilustrovani list“ 1928. godine objavio je opširan članak o Nikoli Vasiću uz njegovu fotografiju povodom Vasićevog boravka u Francuskoj i Jugoslaviji zbog nabavke drveta za violine.

Mhmed Hudović nagašava da je Niola Vasić dolazio u Zvornik 1928. i 1930. godine. Osećao je nostalgiju za rodnim krajem, nije zaboravio jezik, i stalno se dopisivao sa rodbinom u Zvorniku. Danas u Zvorniku nema njegovih potomaka, kao što nema ni onih koji prave ove instrumente – navodi istoričar Ivanović.

U jednom od pisama upućenih sinovcu Slavku Vasiću, učitelju u penziji, koje u sebi sadrži i dosta literarnih elemenata, dočarava i sliku Zvornika sa početka 20. veka (koju je on sa sobom ponio u svet).

Evo izvoda iz tog pisma.

Dragi naši,

… E, baš nam je bilo milo čuti od vas o Zvorniku, a naročito o stanju našeg Đorđe. Vrlo nam je žao da i mi nismo bili tamo. Mi vam zaista zavidimo. Vašem kupanju u Drini, šetnji po srbijanskoj strani i ono gore-dolje po čaršiji! Vjerujte da bih dao bog zna šta da sam tamo! Izgleda mi da čim više čovjek stari, tim više žudi za prošlim djetinjstvom! To nije ni malo logično, alije eto tako! Evo na primjer, sličice iz prošlosti mog djetskog Zvornika:

Vrh Vratolomca blaženo se sunča, a dolje pod njim Lišišnjak uživa u hladovini pod beharom šljiva, džanarika i dudova. Eh, kakva divota. Djeca se ganjaju po Baščelucima igrajući se “džandara i lopova”nema škole, a stara našminkana Petra Đurićka bi k njima doviknula: – “Ama vucite se s tog plota, đavoli jedni ! ” Dječiji smijeh bi onda praštao po cijelom Lišišnjaku. Kraj ćuprije, kod Mi ćina dućana, stari Ikić bi razasuo svoju “robu” -nešto trešanja oko kojih se muhe ganjaju ! Neki Mujo bi prošao na svome kljusetu, zabrinuto pogrbljen, sa “pazara” put Goga, neđe k svom selu. Između čalme i fesa vire mu dvije lojane svijeće.

Sa minareta odjekuje divan tenor hodže – ićindija je! Dolje kraj Stevanove vodenice Huso vodeničar ljenivo rasteže svoju “ramuniku” koja na jedve-jade podmuklo hrči ono monotono “TAFUR FUTU, FUTU, TAFUR, FUTU, FUTU, FUTU!“

Evo, to je Zvornik koga sam ja znao prije 60 godina.

(Baltimor, ll. septembara 1960. godine)

Fotgrafija preuzeta sa: : https://dialogos.ba/index.php/2016/04/15/nikola-vasic-iz-zvornika-svjetski-poznati-graditelj-violina/

---

[1] Mehmed Hudović, M. (2000): Zvornik – Slike i bilješke iz prošlosti, DES Sarajevo, Sarajevo.

[2] http://www.novosti.rs/vesti/kultura.71.html:373672-Predstavljena-violina-srpskog-Stradivarijusa.

[3] Kuljić, Z. http://www.avaz.ba/clanak/151329/nikola-vasic-izradio-violinu-dugu-sedam-centimetara?url=clanak/151329/nikola-vasic-izradio-violinu-dugu-sedam-centimetara